یاوران غریب

  امام باقر علیه‏السلام روایت می‌كند: پیامبر خدا در آخرین جمعه شعبان، خطبه خواند. خدا را حمد و ثنا گفت و سپس فرمود:   

«اى مردم! ماهى بر شما سایه افكنده كه در آن، شبى است بهتر از هزار ماه، و آن، ماه رمضان است . خداوند، روزه‏اش را واجب ساخته و نماز در شبش را مستحب قرار داده است . پس هر كس یك شب در آن، نماز مستحب بخواند، گویا هفتاد شب نماز مستحب در ماه‏هاى دیگر خوانده است. و براى كسى كه در آن، كار نیك مستحبّى از كارهاى نیك انجام دهد، پاداشى همچون پاداش كسى قرار داده كه واجبى از واجبات الهى را انجام داده است، و هر كس در آن، واجبى از واجبات خداوند را ادا كند، همچون كسى خواهد بود كه در ماه‏هاى دیگر، هفتاد واجب از واجبات الهى را انجام داده است.»

چند حدیث از پیامبر اکرم(ص) درباره روزه
-الصوم جنٌه من النٌار : روزه سپر آتش است.
روزه سپر آتش است چون آتش غضب و شهوت را که موجب شعله ور شدن آتش جهنم در دنیا و ظهور آن در آخرت می باشد, خاموش می کند.
با توجه به اینکه غیبت, گناه کبیره و یک عمل حرام است, باطل کننده روزه هم هست
-الصائم فی عباده و ان کان نائما فی فراشه ما لم یغتب مسلما, روزه دار تا زمانی که از مسلمانی غیبت نکرده همواره در حال عبادت است اگرچه در رختخوابش خوابیده باشد.
-خمس یفطرن الصائم: الکذب و الغیبه و النمیمه و الیمین الکاذبه و النظر بشهوه پنج چیز روزه را باطل می کندک دروغ, غیبت؛ سخن چینی , فحاشی , بد دهنی , ستم, خصومت (جدال)
-کم من صائم لیس له من صومه الٌا الجوع و العطش چه بسیار روزه دارانی که از روزه خود جز گرسنگی و تشنگی بهره ای ندارند . اشاره به کسانی است که فقط به روزه عام توجه دارند و به روزه خاص و خاص الخاص, توجهی نمی کنند.

(منابع مورد استفاده : متن سخنرانی یکی از روحانیون , درسنامه اخلاق محمد رضا جباران)

گفتنی هایی در مورد روزه
ابوحامد غزالی برای روزه سه درجه قائل است:
1-روزه عام: که خودداری از خوردن و آشامیدن و سایر مبطلات روزه است
2-روز خاص : بازداشتن اعضا و جوارح از گناهان است مثل حفظ چشم و گوش و دست و زبان و… از گناهان , حفظ شکم از غذاهای شبهه ناک به هنگام افطار, همچنین زیاده روی نکردن در خوردن غذاهای حلال هنگام افطار, زیرا هیچ ظرفی نزد خداوند مغضوب تر از شکم پر – حتی از غذاای حلال- نیست.
3-روزه خاص الخاص: که روزه قلب از خیالات پست و افکار دنیوی و بازداشتن آن از اشتغال به غیر خداست.
یکی از امتیازات روزه این است که خداوند می فرماید« روزه از آن من است همچنان که در مورد کعبه می فرماید کعبه از آن من است» در حالی که همه زمین از آن اوست. دو نکته از آن برداشت می شود.
1-قوام روزه به ترک و خودداری است که قصد و اراده ای درونی و سری است و رفتاری آشکار و مانند سایر عبادات در معرض دید دیگران نیست پس جز خدا کسی از روزه و قصد روزه دار باخبر نمی شود.
2- با توجه به این حدیث پیامبر اکرم(ص) که می فرماید: «شیطان همانند خون در آدمیزاد جریان دارد, پس گذرگاه او را با گرسنگی تنگ کنید,» روزه باعث پیروزی انسان بر دشمن خداست و باعث خلع سلاح شیطان می شود.

چگونه روزه اثر تقوازایی دارد؟
اثر روزه واجب در این ماه شریف این است که به انسان تقوا می دهد. وقتی به پزشکی مراجعه می کنیم , نسخه ای می پیچد از او سوال نمی کنیم چرا این دارو را برای ما نوشته است چون دارو اثر خود را چه بدانیم و چه ندانیم بر جسم ما می گذارد. تقوا داروی روح انسان است ولی برعکس مسائل جسمی علت تقوازایی روزه را هرچه بیشتر بدانیم و بشناسیم اثر بیشتری خواهد داشت.
گاهی عوام از حداقل اثر روزه استفاده می کنند و به تقوا می رسند بدون اینکه علت آن را بدانند. گاهی اطلاعات و علم, عده ای از انسانها را فاسد می کند و نتیجه عکس می دهد, مانند عالمی که دانسته های زیادی دارد ولی صفای باطن خود را از دست می دهد, این تقصیر علمی نیست بلکه از مرضی است که در دل او است . درست است که علم در اندیشه انسان موثر است اما در آدم کردن انسانها مطلق نیست اول باید دل را صفا داد. روزه یک عمل جسمانی است و تقوایی از آن به دست می آید که در اندیشه بسیار موثر است, بنابراین انسان هم باید ظرفیت و هم لیاقت خیلی دانستنیها و حرفها را پیدا کند در این صورت در اثر داشتن اگاهی بهره دوچندان خواهد شد. اولین اثر آگاهیهای دینی شکل دادن به آرزوهای ما است و باعث می شود آرزوهای ما ارزشمندتر شود و ما از آرزوهای دنیایی و سطح پایین دست بکشیم و به آرزوهای والا و بالا برسیم.

نگاه عالی به رمضان
رمضان ماه تربیت است , این نگاه متوسط به رمضان است , درو اقع برای ضعفا ماه تمرین است اما برای اقویا ماه رمضان ماه تشویق است نه تربیت؛ این نگاه عالی به رمضان است افرادی که در رمضان و غیر رمضان , چه دستهای شیطان بسته باشد چه باز باشد , همیشه کارهای نیک انجام می دهند, این ماه برای آنها اردوی تشویقی است چون در وقت های دیگر به خواست خودشان روزه می گیرند ولی در این ماه به دستور مولای خویش به در خانه او می روند و این برای آنها خیلی قشنگ است مانند غلامی که عاشق مولای خود است و اگر مولایش به او دستور ندهد, می میرد.
عاشقان دوست دارند به امر پروردگار خود کاری انجام دهند و برای انجام واجبات مشتاق ترند تا مستحبات, چون در واجبات منیٌتی وجود ندارد ولی در مستحبات فرد می تواند این کار را انجام دهد یا ندهد و هیچ عملی به اندازه واجبات اسنان را به خدا نزدیک نمی کند. این افراد زشت بودن عصیان رب را می دانند, بنابراین افسار خود را به دست معشوق سپرده اند , اگر مولا افسار را نکشد می میرند, انسانهای عادی هم به عنوان مقدمه توبه لازم است زشت بودن عصیان پروردگار را بفهمند.

جنبه تربیتی رمضان
صورت اول ماه رمضان اینست که مایه تزکیه و کسب تقوا می شود. در واقع این گرسنگی و تشنگی و به دنبال آن کسب تقوا جنبه تربیتی ماه رمضان را می رساند . در این ماه خداوند دستهای شیطان را می بندد و به غل و زنجیر می کشد , حال اگر کسی نتواند دست از گناه بکشد این دیگر تقصیر خودش و مرض درونش است.
خداوند در رمضان سه محیط آماده کرده است 1- محیط اجتماعی , مثل اینکه کسی در رمضان حق روزه خوری علنی ندارد و اگر اینکار را بکند مجازات می شود یا وقتی انسان می بیند همه, روزه می گیرند و سر سفره افطاری و سحری کنار هم جمعند برای روزه گرفتن تشویق می شود.
2- محیط درونی : روزه اسنان را از حال جسمی می اندازد و در این حال معلوم می شود که فرد چقدر انگیزه پیدا می کند با خداوند ارتباط برقرار کند مثل اینکه درخواب ناز شب باشی و قصد کرده باشی برای نماز شب بیدار شوی و با خدا ارتباط برقرار کنی , با نفس خود مبارزه کردن و بیدار شدن در این موقع کمکی بر ای تربیت انسان است.
ضعیف شدن قوای جسمی باعث می شود کمتر دنبال کارهای روزمره بدویم و بسیاری از هوسها فرو می ریزند و انسان حس انجام گناه را ندارد و این ترک گناه ارزشش بیشتر از انجام ثواب است به همین علت گفته می شود خواب مومن در ماه رمضان هم عبادت است.
3- محیط نامرئی: اینکه خداوند دستهای شیطان را در این ماه می بندد و شرایط را برای بالا بردن معنویات آماده می کند.

ابعاد ماه رمضان
برای ماه رمضان دو بعد می توان در نظر گرفت: 1- بعد سهل گیرانه 2- بعد سخت گیرانه
اما بعد سهل گیرانه رمضان اینست: رمضان ماه مهربانیهاست , ماهی است که انسان می تواند راحت تر به مراتب بالای معنوی برسد. ماه ضیافت الله است , دست های شیطان بسته است , خواب مومنان هم عبادت است, ماه آمرزش گناهان و … است.
اما بعد سخت گیرانه آن را با توجه به روایتی درباره پیامبر اکرم(ص) بیان می کنیم. ابوذر عرض کرد : ماه رمضان رسیده است, باید شادی کنیم« پیامبر (ص) عرض کرد: رمضان ماه سختی است, ماه آسانی نیست». حال ببینیم چرا ماه سختی است.
به این آیه قران توجه کنیم ادعونی استجب لکم , خداوند می فرماید بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را,  این آیه مثل رمضان مهربان است .اگر به ادامه آیه توجه کنیم می فرماید : ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین . خداوند می گوید کسانی که از عبادت من تکبر می ورزند با خواری وارد جهنم می شوند. قسمت اول آیه را برای کسانی که می خواهیم جذب مناجات با خدا شوند بیان می کنیم تا دلگرم مناجات شوند. اما چرا در قسمت دوم لحن آیه متفاوت می شود و انگار نامهربان می شود. اگر بخواهیم در مقابل یک متکبر تکبر کنیم وقتی از ما خواست چیزی از او بخواهیم و ما نخواستیم باید بدانیم که کبریایی او را فرو ریخته ایم. خداوند با ذات کبریایی خود, خوان نعمتش را گسترده و می گوید بنده من, تو که نیامدی, من سفره را آوردم, اگر در مقابل این کرم خداوند سکوت کنیم و چیزی نخواهیم بی ادبی است. کسی که نماز می خواند ولی بعد از نماز چیزی از خداوند نمی خواهد بی احترامی و بی ادبی به خداوند کرده است. یکی از عوامل رد شدن نماز دعا نکردن بعد از نماز است. خداوند به فرشتگانش می گوید این بنده به ما احتیاجی ندارد نمازش را به خودش برگردانید.
ماه رمضان می آید و ما را فرا می گیرد و ما را مجبور می کند به این ضیافت خداوند بیایییم و این میزبان ظرف طعامی به نام ادعونی استجب لکم جلوی ما گرفته است  آیا ما جرات داریم دست رد به سینه خداوند بزنیم؟
در این ماه مودٌبین به خود می لرزند و از سر ادب بلند می شوند و به درگاه خداوند می روند, اگر هیبت خداوند در دل ما افتاد, مهربانی او را درک و دریافت می کنیم ولی اگر از بعد سهل گیرانه رمضان استفاده کنیم باید مواظب باشیم از مهربانی خداوند سوء استفاده نکنیم و به گناه نیفتیم, مثلا روزه نگیریم و بگوییم خداوند از حق خود می گذرد چون خداوند مهربان است. مسلما کسی که به حق الله احترام نمی گذارد به حق الناس هم احترام نمی گذارد و به دنبال آن به حق النفس هم احترام نمی گذارد.